به گزارش ثریا به روایت منابعی چون جلد ۳۲ «بحارالانوار» علامه مجلسی، جلد نخست از «وَقایعُ الْاَیّام» اثر ملاعلی واعظ خیابانی، «قلائد النحور فی وقایع الایام و الشهور» اثر مرحوم آیت الله ذبیح الله محلاتی، «تَذکِرَةُ الخَواصّ مِنَ الأمّة فی ذِکرِ خَصائص الأئمة» اثر یوسف بن قزاوغلی (سبط ابن جوزی) و «تقویم شیعه» اثر شیخ عبدالحسین نیشابوری، دوازدهم رجب سال ۳۶ هجری حضرت امیرالمومنین امام علی بن ابیطالب (ع) پس از واقعه جمل وارد کوفه شدند و آن شهر را به عنوان مقر حکومت و پایتخت خویش انتخاب کردند. نخستین خطبه حضرت در کوفه نیز در همین روز ایراد شد.
تاریخ تاسیس شهر کوفه
در زمان فتوحات اسلامی و هنگام فتح ایران، پس از اینکه مداین از نظر آب و هوایی برای استقرار سپاهیان اسلام نامناسب تشخیص داده شد، خلیفه دوم به سعد بن ابی وقاص اجازه داد تا مکانی که هم از نظر آب و هوایی و هم به لحاظ موقعیت استراتژیک مناسب باشد، انتخاب کرده و آنجا را مرکز استقرار سپاهیان اسلام برای حفاظت از مرزها و ادامه عملیات نظامی به سوی شرق قرار دهد. سعد، سلمان فارسی و حذیفة الیمان را مأمور انجام دادن این کار کرد و آنان پس از بررسی مناطق گوناگون، محل کنونی شهر کوفه را برای این منظور مناسب دیدند، چون هم آب و هوای آن با طبع عربها سازگار بود و هم موانع طبیعی، چون کوه و دریا بین آن سرزمین و مدینه وجود نداشت. بنابراین کوفه نخست به عنوان پایگاه نظامی مطرح شد.
اما به روایت اکثر مورخان شهر کوفه در سال هفدهم هجری به دستور خلیفه دوم به سبب دارا بودن ویژگیهای خاص جغرافیایی و استراتژیک، بنا شد. خلیفه دوم به این شهر علاقه و امید زیادی داشت تا جایی که آن را سرور شهرهای اسلامی مینامید. اما گذر زمان کوفه را به مبدأ بسیاری از تحولات جهان اسلام تبدیل کرد. برخی از ویژگیهای منحصر به فرد کوفه، چون یک دست نبودن جمعیت آن، باعث برخورد منافع گروهها و قبایل مختلف این شهر شد، چنانکه از زمان تأسیس تا زمانی که به عنوان مقر خلافت انتخاب شد، کمتر حاکمی به خواست خلیفه در آن شهر عزل و نصب شد و حتی خلفا نیز، از تیزبینی و حساسیت خاص کوفیان نیز در امان نبودند.
مردم کوفه ویژگیهای خاصی داشتند. در منابع ثبت است که آنها به عنوان جدلیترین مردم بر سر امور کوچک و بی اهمیت بودند. از یکسو پرشور بودند و از سوی دیگر مواضعشان نامتعادل و متزلزل بود. مشکل دیگر این بود که روئسای قبایل در کوفه نیز قوت زیادی داشتند.
سوال این است که چرا حضرت (ع) از مدینةالنبی با آن همه علقهای که به آن داشتند، خارج و به کوفه وارد شدند؟ این پرسش مهمی است، بویژه آنکه در تعدادی از منابع هم اشاره شده که حضرت (ع) پس از تشکیل سپاه برای مقابله با پیمان شکنان، به طور کلی قصد ترک مدینه را نداشت و اسکان در کوفه هجرتی بر حسب ضرورت و حفظ دین بود.
حجتالاسلام رسول جعفریان در کتاب «تاریخ خلفا» اشاره کرده که پس از آغاز فتوحات اسلامی و توسعه حوزه اسلام، دو نکته سبب ساز فزونی اهمیت شام و عراق بر مدینه و به تعبیری حجاز شده بود. نخست اینکه شمار بسیاری از قبایل از جزیرةالعرب به شام و عراق آمده بودند. میان این جماعت شمار فراوانی از صحابه رسول خدا (ص) نیز بودند. نکته دوم این بود که وسعت امکانات و استعدادهای نهفته در این مناطق قابل قیاس با حجاز نبود.
زمانی که شورشیان پیمان شکن در مکه مکرمه حرکت خود را آغاز کردند (حرکتی که بعدها به نبرد جمل ختم شد) با هوشمندی هرچه تمامتر به این نتیجه رسیدند که باید پیش از آنکه حضرت امیرالمومنین (ع) عراق را به تصرف خود درآورد، این منطقه را تحت انقیاد خود درآورند. بنابراین لشکر را به سوی عراق حرکت دادند. اگر آنها موفق به فتح کوفه و بصره میشدند، کار حجاز تمام شده بود. مشکل آنها این بود که تنها در بصره قدرتی ناقص پیدا کردند و کوفه به طور کل از دستشان خارج بود.
حضرت امیر (ع) اما توانست کوفه را با خود همراه کند و پایگاهی برای شیعیان قرار دهد. اما تسلط ناقص شورشیان پیمان شکن بر بصره باعث شد تا این شهر مرامی غیر از شیعه پیدا کند و همین مسئله دشمنی دائم میان بصره و کوفه را پدید آورد. بعدها همین تفرقه سبب ساز مسائل و رخدادهای مهمی در تاریخ اسلام شد. زمانی هم که مختار ثقفی کوفه را گرفت، بصره با او همراهی نداشت و بعدها مصعب بن زبیر توانست از همین ناحیه بر او غلبه کند.
بنابراین حضرت (ع) گریزی جز خروج از مدینه النبی و استقرار در کوفه را نداشت. حضرت امیر (ع) در نخستین ماههای خلافت به صرافت دریافت که دو دشمن غدارش یکی شام را در اختیار گرفته و دیگری بصره را و حال نیز میکوشند تا کوفه را از حوزه نفوذ او دربیاورند. تصاحب بصره و کوفه به معنای تسلط بر تمامی حوزه شرق اسلامی با تمام امکانات اقتصادیاش بود.
شورشیان گمان داشتند که با این کار حضرت را در فشار قرار داده و ایشان را مجبور به استعفا از خلافت خواهند کرد. حضرت (ع) اما مصمم بود تا در عراق با این گروه پیمان شکن نبرد کند.
دلیل خروج حضرت امیر (ع) از مدینه
اشاره شد که حضرت امیرالمومنین (ع) برای نبرد با پیمان شکنان از مدینه خارج شد و به کوفه رفت. در منابع اشاره شده که تعداد نیروهای مدنی سپاه حضرت در جنگ جمل حدود چهار هزار نفر بوده است که برای حل مشکلات خلافت و نبرد با دشمنان نیروی کمی بود.
جعفریان در کتاب «تاریخ خلفا» نوشته است که از نظر اقتصادی محیط حجاز توانایی تحمل رویارویی با عراق یا شام را نداشت. مدینه که بهترین نقطه این منطقه بود به درستی توانایی سیر کردن مردم خودش را نداشت و نمیتوانست سپاهی عظیم را تغذیه کند. همچنین مدینه از نظر نیروی انسانی نیز کشش یک جنگ تمام عیار با شام را نداشت.
نکته دیگر در این است که مردم مدینه به جز انصار چندان علاقهمند به حضرت علی (ع) و مشی ایشان در حکومت نبودند. بخش وسیعی از مردم را مهاجران و فرزندان آنها و نیز مکیانی تشکیل میدادند که پس از رحلت رسول خدا (ص) به این شهر آمده بودند. بستگان و اقوام امویان و همچنین بستگان شورشیان جنگ جمل نیز در این شهر بودند و اجازه همراهی با حضرت (ع) را نمیدادند. همچنین در دوران خلیفه قبلی به مدینه به عنوان مرکز خلافت سرمایه زیادی وارد شده بود و مردم به رفاه طلبی مبتلا شده بودند.
برخی از شخصیتهای شاخص از جمله عبدالله بن عمر، سعد بن ابی وقاص، اسامه بن زید، زید بن ثابت و محمد بن مسلمه نیز در مدینه سکونت داشتند و متاسفانه خود را داناتر و مجتهدتر از امام دانسته و حرف ایشان را نمیخواندند. مکه نیز شرایط بهتری نداشت و وقتی حضرت (ع) به خالد بن عاص نامهای نوشت تا از مردم مکه بیعت بگیرد، مردم از بیعت خودداری کردند.
اما کوفه از جهات متعدد و برعکس مدینه شرایط کاملاً مناسبی را دارا بود. عراق هیچ مشکل جمعیتی نداشت و قبایل بسیاری آنجا زندگی میکردند. کسانی که در طی فتح ایران توان نظامی خود را نشان داده بودند. از نظر اقتصادی نیز، سواد عراق، مهمترین منبع درآمد این خطه بود. به علاوه خراج و جزیه فراوانی از ایران و عراق در دست مسلمانان بود که ثروتی بی اندازه محسوب میشد.
مسئله دیگر در این است که هدف اساسی امام (ع) پس از سرکوبی شورش جملیان، برخورد با معاویه بود. چنین هدفی بدون حضور امام (ع) در عراق که نزدیک شام بود، امکان نداشت. بجز تمام اینها امام (ع) از میان قبایل یمنی نیز طرفداران بسیاری داشت که حقیقتاً فدایی امیرالمومنین (ع) بودند. خاستگاه اصلی قبیله نخع نیز از یمن است.
پس از رخداد «یوم الدار» و ارائه حدیث عشیره شمار کثیری از مهاجران و انصار و سایر مردم که در مدینه بودند، با حضرت (ع) بیعت کردند. تنی چند از بزرگان نخعی در زمان بیعت حضور داشتند از جمله مالک اشتر، کمیل بن زیاد و عمرو بن زراره. موقعیت نخعیها در نبرد جمل و حضور جدی قبیله نخع در کنار امام علی (ع) در ابعاد نظامی نمود خاصی دارد. یمنیها به طور کل در بیعت با حضرت (ع) ثابت قدم بودند و نقش مهمی در جریان خلافت ایفا کردند. در نبردهای پس از جمل نیز یمنیها پای ثابت بوده و تا پای جان از حضرت (ع) و اهدافش پشتیبانی کردند.
منبع: خبرگزاری مهر
پیام دانشگاه صنعتی شریف در پی بروز سانحه برای بالگرد رییس جمهور
چالشهای محققان علوم تجربی و انسانی در بررسی آیات الهی در طبیعت
فرهنگ نوآوری در بدنه دانشجویی تقویت می شود
استوری خاص صفحه اینستاگرام رئیس جمهور پربیننده شد
تصاویر واضح از بالگرد رئیس جمهور پیش از وقوع سانحه
آغاز پذیرش اسکان موقت تابستان فرهنگیان از هفته پایانی خردادماه
تخصیص ۳۵ هزار میلیارد ریال سود به اعضای صندوق ذخیره فرهنگیان
نحوه دریافت کارت آزمون امتحان نهایی از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند
ثبتنام الکترونیکی مدارس «اختیاری» است/ اعلام نحوه ثبتنام میانپایهها
تظاهراتی که دانشگاه را به قرنطینه رساند
ایجاد فرصت گفتوگو میان حاکمان و حکمیان در سومین همایش دانشگاه آزاد اسلامی
آییننامه تسهیل جذب دانشجویان بینالملل تدوین شد
انتقاد وزیر آموزش و پرورش از افراط در تفسیر مبانی قرآنی
پیام دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به همایش ملی و بینالمللی سلامت، حکمت و حکمرانی
نقش موثر روابط عمومی در ایجاد ظرفیت سازیهای عمومی در دانشگاه
راهاندازی مرکز تحقیقات علم و الهام از قرآن در دانشگاه تهران
حمید مولانا امت را به کتابفروشیها فرستاد
قصه یکروزنامهنگار از غرقشدن تایتانیک در تهران
کتاب سوغاتیهای خوراکی ایران به چاپ سوم رسید
ریشه حکمتها و ضربالمثلهای فارسی در قصههای جورواجور
جذب هیأت علمی در پژوهشگاه علوم انسانی جهاد دانشگاهی
دستورالعمل برگزاری امتحانات پایان ترم دانشگاه پیام نور اعلام شد
درس علوم و معارف دفاع مقدس باید حضوری و الزامی باشد
اعلام شرایط تحصیل دانشجویان ایرانی در دو دانشگاه قبرسی و لهستانی
گلکسی S24 FE سامسونگ به زودی معرفی میشود+عکس
دومین نسخه بتا اندروید ۱۵ با ویژگیهای جدید منتشر شد
نحوه نظارت بر شیوه نامه پذیرش دانشجوی استاد محور اعلام شد
سفر به قلب زیبایی های کیهانی
پایان میزبانی ۱۱ روزه مصلی؛ خواندیم و ساختیم
موزیلا فایرفاکس به کمک این فناوری کیفیت ویدئوها را بالاتر میبرد
نیازمند سرمایهگذاری با برنامه و غیرشعاری دولتمردان در زمینه هوش مصنوعی هستیم
جزئیات اختتامیه دومین جشنواره بینالمللی سلامت دانشجویان اعلام شد
احیای پروژههای بزرگ صنعتی در دانشگاه امیرکبیر/ آمار مهاجرت نخبگان ریشه رسانهای سیاسی دارد
تامینامنیت حوزههای آزمون نهایی با راکتفلزیاب و سیگنالیاب/تجهیز حوزهها به دوربین مداربسته
اپلیکیشن جدیدی که مخصوص معتادین به گوشی است
تغییر زمان آزمون روز اول پایههای دهم، یازدهم و دوازدهم به دلیل مشکلات سامانه کارت ورود
طلب ۱.۵ همتی شرکتهای لبنی بابت طرح شیر مدارس
تاکید وزیر علوم بر تسهیل جذب نخبگان به عنوان عضو هیاتعلمی
برگزاری جشن ازدواج ۱۳۰ زوج دانشجوی دانشگاه محقق اردبیلی
فرهنگ سازی گام اول فریلنسری است
هر ایرانی یک فریلنسر می شود
طلاب صورت خود را با سیلی سرخ نگاه داشتهاند
تحول به معنای کنارگذاشتن سنتهای اصیل حوزوی نیست
جدول معیارهای جدید برای رتبه بندی دانشگاهها
آییننامه تسهیل جذب دانشجویان بینالملل تدوین شد
سرعت در جذب اعضای هیات علمی رتبه دانشگاهها را تغییر میدهد
حضور رییس دانشگاه علامهطباطبایی در گردهمایی روسیه و جهان اسلام
اعزام ۲۰۰ طلبه جهادی به مناطق سیلزده فریمان
تانکهای بریتانیایی به یک وسیله عجیب مجهز شدند+عکس
بنسلمان امنیت فرودگاه کلان شهر نئوم را با هوش مصنوعی تامین میکند
ترکیه رقیب جنگنده F-35 آمریکا را ساخت+عکس
هوشمندسازی افزایش کیفیت زندگی مردم و رشد اقتصاد
گیاهان دارویی کلید رسیدن به اقتصاد دانشبنیان
ایجاد بنیه علمی و فناورانه جهت رسیدن به اهداف بزرگ در حوزه نانو
تصویر واقعی از آیفون ۱۶ در دست یکی از کاربران فاش شد+عکس
حرکت کثیف اپل درباره عکسهای کاربران لو رفت
آگهی/دستمزدهای نجومی؛ بررسی درآمد وکلا شایع یا واقعیت
علت انتخاب نام Gemini برای هوش مصنوعی گوگل چه بود؟
گلکسی S25 با تراشه ۳ نانومتری و قدرت شارژدهی قوی+عکس
شکست سنگین مرسدس بنز در فروش این خودروها+عکس
لغو امتحانات نهایی روزهای ۳۰ و ۳۱ اردیبهشت دانشآموزان
کشف استخر سرپوشیده ۱۶۰۰ساله در ساحل آلبانی همه را انگشت به دهان گذاشت+عکس
ردپای تازه کشف شده انسانها در آمریکا سن این کشور را بالا برد+عکس
موشک تازه از راه رسیده روسیه فشار به اوکراین را بیشتر کرد+عکس
اطلاعات لو رفته تازه درباره آیفون SE اپل
قابلیت تازه اندروید که از دزدی گوشی شما جلوگیری میکند
حقایقی درباره کهکشان راه شیری میلهای که چیزی درباره آن نمیدانید
ساخت هندزفری جدیدی که هرگز گره نمیخورد+عکس
تصویری از گودال ۸۰۰۰ متری یخزده در مریخ ثبت شد+عکس
گوشی جدید شیائومی با نمایشگر بزرگ رونمایی شد+عکس
بیامو قدرتمند با بدنه مخملی همه را متعجب کرد+عکس
خودروی پرفروش اروپا به ایران آمد+عکس
پس زمینه تابلوی مونالیزا متعلق به این مکان است+عکس
من یک پایین شهریام در کتابفروشیها
جشنواره ایده های برتر جوانان در کردستان برگزار می شود
جنس کنش دولتمردان سیزدهم اعتقاد به مشارکت خیرین است
ساخت مدارس خیرساز در دولت سیزدهم بهطور میانگین ۲ برابر شده است
افرادی که با قرآن مانوس شده اند؛ حق طلب و حق جو هستند
درخواست دانشجویان لهستان برای تحریم رژیم صهیونیستی
استقرار میز پاسخگویی امتحانات نهایی در ادارات آموزش و پرورش مناطق ۱۹گانه تهران
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
گوشی جدید شیائومی با نمایشگر بزرگ رونمایی شد+عکس
تصویری از گودال ۸۰۰۰ متری یخزده در مریخ ثبت شد+عکس
بنسلمان امنیت فرودگاه کلان شهر نئوم را با هوش مصنوعی تامین میکند
تصویر واقعی از آیفون ۱۶ در دست یکی از کاربران فاش شد+عکس
ارزانترین سلاح پهپادکُش که ساخت بریتانیا است+عکس
حرکت کثیف اپل درباره عکسهای کاربران لو رفت
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
گلکسی S25 با تراشه ۳ نانومتری و قدرت شارژدهی قوی+عکس
بیامو قدرتمند با بدنه مخملی همه را متعجب کرد+عکس
تانکهای بریتانیایی به یک وسیله عجیب مجهز شدند+عکس
جزئیات کیا سورنتو جدید اعلام شد+عکس
حقایقی درباره کهکشان راه شیری میلهای که چیزی درباره آن نمیدانید
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
آیفون16 پرومکس در باتری و شارژدهی رکوردشکن میشود
تمام اطلاعات آیفونها و آیپدها لو رفت
قابلیت تازه اندروید که از دزدی گوشی شما جلوگیری میکند
رونمایی آمریکا از بزرگترین هواپیمای رادارگریز دنیا+عکس
ردپای تازه کشف شده انسانها در آمریکا سن این کشور را بالا برد+عکس
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
اطلاعات لو رفته تازه درباره آیفون SE اپل
کشف استخر سرپوشیده ۱۶۰۰ساله در ساحل آلبانی همه را انگشت به دهان گذاشت+عکس
موزیلا فایرفاکس به کمک این فناوری کیفیت ویدئوها را بالاتر میبرد
خریداران Xperia ۱ VI سونی منتظر یک تغییر ویژه در صفحه نمایش باشند+عکس
منتظر شفقهای قطبی بعدی باشید
سرقت ۲۵ دلاری رمز ارز دو برادر در بلاک چین اتریوم
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
خبر بد OnePlus برای طرفداران این نوع گوشی
گلکسی S24 FE سامسونگ به زودی معرفی میشود+عکس
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.